فیلتر روغن صنعتی انواع مختلفی دارد:
فیلترهای روغن جریان کامل
فیلتر روغن جریان کامل که به فیلتر اولیه هم شهرت دارد، رایج‌ترین نوع فیلتر روغن است و در اکثر دستگاه‌های صنعتی یا موتور خودرو به کار گرفته می‌شود. این نوع فیلتر روغن عملکرد بهتری در دماهای پایین دارد و روغن غلیظ را به خوبی از خود عبور می‌دهد.
فیلتر روغن ثانویه
فیلتر روغن ثانویه برای پشتیبانی از فیلتر روغن جریان کامل مورد استفاده قرار می‌گیرد و ناخالصی‌هایی که موفق به عبور از فیلتر روغن اولیه می‌شوند، نهایتا در فیلتر روغن ثانویه به دام می‌افتند. به این ترتیب کیفیت روغن ارسالی به درون دستگاه مکانیکی و موتور خودرو بسیار بهتر و بالاتر خواهد رفت. لازم به ذکر است که فیلتر روغن ثانویه معمولا بین ۱ تا ۱۰ درصد روغن خروجی از فیلتر اولیه را تسویه می‌کند.
فیلتر روغن معمولی
فیلتر روغن معمولی نیز نوعی فیلتر روغن ثانویه هستند که صافی فیلتر آنها از نوع سلولزی پایه بوده و جهت اطمینان بالاتر و جذب ناخالصی‌های بیشتر، در مسیر حرکت روغن درون دستگاه بعد از فیلتر اولیه قرار داده می‌شوند.
فیلترهای روغن محفظه حرارتی
این نوع از فیلترهای روغن ضمن فیلتراسیون ذرات ناخالصی به روش معمول، می‌تواند دمای روغن را هم افزایش دهند تا برخی از دیگر ناخالصی‌ها و آلودگی‌ها را از بین ببرد. این نوع از فیلترهای روغن جهت کارکرد به جریان برق نیاز دارند و مصرف سوخت را افزایش می‌دهند.
فیلترهای گریز از مرکز
فیلترهای روغن گریز از مرکز با استفاده از دوران و به روش گریز از مرکز، کلیه ناخالصی‌های روغن را جدا می‌کنند. این روش برای دستگاه‌های حساس که نیاز به استفاده از روغن کاملا تمیز دارند، می‌تواند بسیار موثر باشد.
فیلترهای مغناطیسی
فیلتر روغن‌های مغناطیسی در واقع از مکانیزم آهن ربا جهت جذب براده‌های فلزی موجود در روغن موتور استفاده می‌کنند. این گونه فیلترهای روغن حالت دائمی دارند و تنها نیاز است که در بازه‌های زمانی مختلف تمیز شوند؛ سپس می‌توانند مجددا به عنوان فیلتر ثانویه و مکمل فیلتر جریان کامل، در دستگاه‌های صنعتی و مکانیکی مورد استفاده قرار گیرند.
انواع فیلتر روغن موتور بر اساس متریال
فیلترهای روغن بر اساس نوع صافی به کار رفته در آنها به سه دسته سلولزی، مصنوعی و فلزی تقسیم‌بندی می‌شوند.
فیلتر سلولزی
این نوع از فیلترهای روغن از غشاهای سلولزی جهت تسویه روغن استفاده می‌کنند و قابلیت جداسازی ذرات بین ۸ تا ۱۰ میکرون را از روغن دارند. اکثر فیلتر روغن‌های موجود در بازار از این نوع هستند که معمولا حدود پنج هزار کیلومتر روی خودرو دوام می‌آورند.
فیلترهای مصنوعی
این فیلترها از نوعی غشای مصنوعی جهت فیلتر گسترده‌تر روغن استفاده می‌کنند. راندمان این نوع از فیلترها برای ذرات بین ۲۰ تا ۴۰ میکرون حدود ۵۰ درصد است و ذرات ۸ تا ۱۰ میکرون نیز با احتمال ۲۴ درصد توسط این نوع از صافی‌ها جذب شده و از روغن جدا می‌شوند. اگر از این فیلترها روی خودرو استفاده شود، معمولا بعد از هشت هزار کیلومتر نیاز به تعویض پیدا می‌کنند.
فیلتر فلزی
فیلترهای فلزی از نوعی غشای فلزی یا میکروگلاس با سوراخ‌های بسیار ریزتر از غشای سلولزی استفاده می‌کنند. این نوع فیلتر عمر بسیار بالاتری دارد و چیزی بین ۲ تا ۵ سال عمر می‌کند .
معمولا اویل پمپ‌ها طوری طراحی می‌شوند که بتوانند بیشتر از نیاز موتور، روغن را به بخش‌های مختلف پیشرانه برسانند. شاید گاهی مواقع فشار روغن بالاتر از میزان استاندارد شود، به همین دلیل یک سوپاپ فنردار در مسیر روغن خروجی از پمپ قرار داده می‌شود تا اگر فشار روغن از حد استاندارد بالاتر رفت، این سوپاپ در اثر فشار سیال، مسیر برگشت روغن به داخل کارتر را باز کند. به این ترتیب میزان فشار روغن درون مدار از حد استاندارد بالاتر نمی‌رود و به موتور آسیب نمی‌رسد.
ویژگی های مختلف فیلتر روغن موتور استاندارد
فیلتر روغن موتور استاندارد باید دارای شاخصه‌های زیر باشد تا بتواند وظیفه خود را به درستی انجام ده:.
- قابلیت بالا در جذب کوچک‌ترین ناخالصی‌های روغن
- مقاوم در برابر حرارت و فشار روغن
- برخورداری از محفظه مقاوم در برابر ضربه، فشار و حرارت
- قابلیت آب‌بندی مناسب به‌مجرد بسته شدن روی موتور
- دارا بودن سوپاپ بای-پس برای اطمینان از ورود روغن به موتور هنگام مسدود شدن کاغذ فیلتر
وظایف روغن موتور
- روانکاری: روانکاری مهم‌ترین وظیفه روغن موتور است. بدین ترتیب اصطکاک اضافی بین قطعات از بین می‌رود و موتور می‌تواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد.
- خنک کردن موتور: روغن موتور ضمن تسهیل حرکت قطعات فلزی روی همدیگر، حرارت ایجاد شده درون موتور را نیز تا حدودی به خود جذب می‌کند و مانع از افزایش بیش از حد دمای پیشرانه می‌شود.
- جذب آلودگی‌ها: روغن موتور علاوه بر خاصیت روانکاری و خنک‌کاری، وظیفه پاک کردن مجاری موتور از ناخالصی‌ها و به‌ویژه براده‌های فلزی را برعهده دارد. به این ترتیب احتمال نفوذ این ذرات به نواحی حساس موتور پایین می‌آید و طول عمر پیشرانه بسیار بالاتر می‌رود.
اجزای اصلی فیلتر روغن موتور
فیلتر روغن موتور پیچی کامل‌ترین نوع فیلتر روغن است که از اجزایی به شرح زیر تشکیل می‌شود:
- اورینگ آب‌بندی
- درپوش فلزی شامل سوراخ‌های کوچک ورودی و یک سوراخ بزرگ خروجی
- لاستیک مسدودکننده جهت جلوگیری از ورود روغن از سیستم روغن‌کاری به داخل کارتر پس از خاموش شدن خودرو
- کاغذ صافی
- سوپاپ اطمینان بای-پس جهت اجازه عبور روغن هنگام مسدود شدن کاغذ صافی
- فنر فشاری نگهدارنده و محفظه بیرونی فیلتر روغن
نحوه عملکرد فیلتر روغن موتور
عملکرد فیلتر روغن موتور به این صورت است که بعد از استارت زدن خودرو و به چرخش در آمدن پمپ، روغن موجود در کارتر وارد مدار می‌شود و به سمت فیلتر حرکت می‌کند.
در این زمان روغن تحت فشار از سوراخ‌های کوچک درپوش فلزی وارد محفظه کنار دیواره‌های بدنه فیلتر می‌شود و بعد از گذر کردن از کاغذ صافی، از سوراخ بزرگ خروجی به درون مجاری موتور کشیده می‌شود. هنگامی که کاغذ صافی به طور کامل مسدود باشد، جهت جلوگیری از بروز آسیب به موتور، سوپاپ بای-پس باز شده و روغن بدون گذر از کاغذ صافی می‌تواند به حالت تصفیه نشده وارد موتور شود.
البته این روغن کثیف قطعا برای موتور ضرر دارد اما به هر حال وجود آن می‌تواند از رسیدن آسیب جدی به موتور جلوگیری به عمل آورد. بنابراین توصیه اکید می‌کنیم پیش از خراب شدن و مسدود شدن کاغذ صافی، حتما نسبت به تعویض آن با قطعه نو اقدام کنید.
انواع روغن موتور
- مینرال: روغن موتور معمولی یا مینرال ساده‌ترین و بی‌کیفیت‌ترین روغن خودرو محسوب می‌شود و بیشتر در خودروهای قدیمی با طراحی موتور ساده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع از روغن موتور بر پایه نفت خام و با ترکیب روغن‌های پایه انواع هیدروکربن‌ها با پلی اینترنال الفین و پلی آلفا الفین تولید می‌شود.
- تمام سنتتیک: این نوع از روغن موتور باکیفیت‌ترین و بادوام‌ترین نوع روغن است که در آزمایشگاه و با استفاده از مواد شیمیایی به تولید می‌رسد. روغن موتور تمام سنتتیک کارایی بسیار بیشتری نسبت به روغن معمولی ارائه می‌دهد و در بازه‌های زمانی بالاتری نیاز به تعویض پیدا می‌کند. مسلما قیمت روغن تمام سنتتیک بالاتر از بقیه انواع روغن موتور خودرو بوده و عملکرد آن در حفظ دوام و کارایی موتور بسیار بالاتر است. این نوع روغن در خودروهای گران و مدرن‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- نیمه سنتتیک: روغن موتور نیمه سنتتیک ترکیبی از روغن موتور معمولی و تمام سنتتیک است که ویژگی‌های هر دو نوع را تا حدودی درون خود جای داده و قیمت متناسب‌تری نسبت به نمونه‌های تمام سنتتیک دارد.
راندمان فیلتر روغن در شرایط واقعی محیط
راندمان فیلتر عبارت است از میزان قابلیت فیلتر روغن در جذب ناخالصی‌ها. هر چه این عدد بالاتر باشد، فیلتر کیفیت بیشتری دارد و ذرات ریزتری را به خود جذب می‌کند.
به طور کلی گرانروی یا ویسکوزیته عبارت است از عدم تمایل به جاری شدن سیالات، هنگامی که تحت تنش و فشار قرار می‌گیرد. هر چه این عدم تمایل به جاری شدن یا ناروانی بیشتر باشد، روغن حالت سفت‌تری به خود می‌گیرد. افزایش دما می‌تواند گرانروی را کاهش دهد، بنابراین روغن موتور باید گرانروی استاندارد در دمای موتور داشته باشد تا خاصیت روانکاری خود را حفظ کرده و قادر به تضمین حرکت روان قطعات روی همدیگر باشد.
ویسکوزیته معمولا به دو صورت سینگل گرید یا مولتی گرید روی بسته‌بندی روغن درج می‌شود. روغن موتورهای سینگل گرید صرفا جهت یک نوع آب و هوای سرد یا گرم مورد استفاده قرار می‌گیرند و در خودروهای امروزی کاربرد چندانی ندارند.
عمده روغن موتورهای امروزی از نوع مولتی گرید هستند؛ بدین معنی که هم در فصول سرد و هم در فصول گرم قابل استفاده بوده و بر اساس دمای هوای محیط نیاز به تعویض ندارند. بر اساس استاندارد SAE معمولا از دو عدد به همراه حرف w برای نشان دادن بازه گرانروی روغن استفاده می‌شود. به عنوان مثال اگر از روغن موتور 20w-50 استفاده می‌کنید، باید بدانید عدد ۲۰ نشان دهنده درجه ویسکوزیته در هوای سرد زمستان است. عدد ۵۰ نیز نشان می‌دهد که اگر موتور به دمای جوش یا همان ۱۰۰ درجه سانتیگراد برسد، میزان گرانروی روغن از ۵۰ بالاتر نمی‌رود.
تفاوت فیلتر روغن کاغذی و فلزی
تفاوت فیلتر روغن کاغذی و فلزی در نوع غشای استفاده شده درون آن‌هاست. فیلتر روغن‌های کاغذی یا سلولزی انواع معمولی هستند که عمر پایین‌تری دارند و راندمان آنها نیز کمتر است.
اما در مقابل فیلترهای فلزی با استفاده از غشای فلزی خود می‌توانند ذراتی تا ۱۰ برابر ریزتر را از روغن جدا کنند و عمر بسیار بالاتری نیز دارند.
نکات مهم هنگام خرید فیلتر روغن خودرو
در خرید فیلتر روغن باید بر اساس استانداردهای کارخانه و پس از مشورت با افراد متخصص عمل کرد. انتخاب نوع فیلتر، جنس صافی و… از مهم‌ترین نکات در این زمینه به حساب می‌آیند.
انتخاب نوع فیلتر
مسلما استفاده از فیلترهای مصنوعی یا فلزی نسبت به انواع سلولزی ارجحیت دارد؛ چرا که فیلترهای مصنوعی یا فلزی قابلیت بالاتری در تصفیه روغن دارند و می‌توانند روغن باکیفیت‌تری را درون موتور به جریان بیندازند. اما قیمت آنها بالاست و به همین دلیل انواع سلولزی رایج‌تر هستند. در صورت استفاده از فیلترهای سلولزی بهتر است آنها را در بازه‌های زمانی نه‌چندان طولانی مدت تعویض کنید.
تناسب با مدل خودرو
نوع فیلتر روغن را باید به تناسب مدل خودرو انتخاب کنید. در این زمینه می‌توانید به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید و یا از افراد متخصص و تعویض روغنی‌های معتبر مشورت بگیرید.
جنس صافی فیلتر
همان‌طور که اشاره شد جنس صافی فیلتر می‌تواند مهم‌ترین نقش را در انتخاب نوع فیلتر روغن خودرو ایفا کند. فیلترهای سلولزی ارزان‌تر هستند اما باید زودتر تعویض شوند. فیلترهای مصنوعی و فلزی دوام بیشتری دارند و کیفیت روغن بالاتری را ارائه می‌دهند اما قیمت آنها گران‌تر است.
قیمت فیلتر روغن خودرو
قیمت فیلتر روغن خودرو بر اساس نوع، کیفیت ساخت و همچنین شرکت سازنده، متفاوت است. در حال حاضر فیلتر روغن اکثر خودروهای تولید داخل چیزی بین ۳۰ تا ۷۰ هزار تومان قیمت دارد اما قیمت فیلتر روغن خودروهای وارداتی ژاپنی، کره‌ای یا اروپایی نیز تقریبا بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان (در زمان نگارش این مطلب) متغیر است.
نحوه تصفیه روغن موتور
اساس تصفیه روغن توسط غشای فیلتر، بر مبنای عبور سیال از درون منافذ متخلخل کاغذ صافی بنا شده است. بدین ترتیب ذراتی که دارای ابعاد بزرگتر از منافذ کاغذ صافی باشند، نمی‌توانند از آن عبور کنند و پشت این فیلتر باقی می‌مانند. ذرات روغن هم بر اثر برخی قوانین فیزیکی نظیر اثر کششی، اثر نفوذ، اثر لختی و…، با ایجاد نوسانات مولکولی از صافی عبور کرده و به صورت نسبتا تمیز وارد موتور می‌شود.
برندهای روغن موتور موجود در بازار
برندهای مختلف روغن در بازار موجود است که خوشبختانه بیشتر آنها شرکتهای داخلی باکیفیت هستند. برندهایی مثل بهران، ایرانول، اسپیدی، کاسترول، لیکومولی، توتال و…، از جمله معروف‌ترین نشان‌های تجاری روغن موتور در ایران محسوب می‌شوند.
