دسته موتور چیست و چه کاربردی دارد؟
فردی را تصور کنید که در یک حالت نامتعادل در حال راه رفتن روی یک لبه باریک است. این شخص یا باید به جایی تکیه دهد و یا با متمایل شدن به چپ و راست، باید به نوعی تعادل خود را حفظ کند. یک خودرو نیز همان‌طور که از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است، از تکیه‌گاه‌های گوناگونی نیز بایستی برخوردار باشد. اتومبیل در واقع یک پازل از بخش‌های مختلف ثابت و متحرک است و هر کدام از این بخش‌ها، روی دیگری سوار است. به همین خاطر باید تکیه‌گاه‌هایی در خودرو وجود داشته باشد که هم وزن آنها را تحمل کند و هم لرزش آنها را بگیرد. دسته موتور مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین تکیه‌گاه درون یک خودرو است. دسته موتورها در بالا و پایین و یا دو طرف یک موتور قرار می‌گیرند و چون پیشرانه را به شاسی ارتباط می‌دهند، از لرزش و تکان خوردن آن نیز جلوگیری می‌کنند. اما ببینیم این دسته موتورها چه انواعی دارند و از چه قسمت‌هایی تشکیل می‌شوند.
دسته موتور چیست ؟
اگر یک وسیله حساس و شکننده را در جعبه قرار دهید و آن را تکان دهید، احتمالاً آسیب می بیند. این مورد حتی ممکن است به خود جعبه آسیب برساند. با این حال، اگر اقلام شکننده را با استفاده از میله‌ها و بالشتک‌ها محکم کنید تا آن را در جای خود نگه دارید، وقتی جعبه تکان می‌خورد ثابت می‌ماند. پایه‌های موتور دقیقاً به همین ترتیب کار می‌کنند. پایه‌های موتور بسته به کاربرد و میزان انرژی مورد نیاز برای جذب می‌توانند طرح‌ها یا شکل‌های مختلفی داشته باشند. پایه‌های موتور نسبتا کوچک هستند اما انرژی را بدون اشغال فضای زیادی جذب می‌کنند. چند قطعه وجود دارد که به پایه موتور متصل می شود. یکی از این ها بوش یا پایه لاستیکی قالب گیری شده است که به عنوان کنترل لرزش و بالشتک عمل می کند. موتور معمولاً مستقیماً به این قسمت متصل است.
آشنایی با دسته موتور
همچنین پیچی وجود خواهد داشت که از طول پایه موتور عبور می کند که برای محکم کردن آن استفاده می شود. هدف این است که اطمینان حاصل شود که بین دو سطح اتصال یک نقطه انعطاف پذیرتر از فلز وجود دارد. برخی از پایه‌های موتور دارای روکش فلزی روی قسمت لاستیکی هستند تا پایداری بیشتری داشته باشند. پایه های موتور در اشکال مختلفی ساخته می شوند. آنها می توانند بزرگ یا به صورت چندین پایه متصل به یک قاب باشند. برخی نیز با مایع هیدرولیک در داخل ساخته شده اند تا میرایی و انعطاف پذیری بیشتری را فراهم کنند. شکل، اندازه و مواد پایه موتوربه این موضوع که چه مقدار بار بر روی پایه اعمال می شود و چه مقدار انرژی در اثر تکان یا لرزش باید جذب و دفع شود بستگی دارد. بهترین ماده برای استفاده برای پایه موتور لاستیک طبیعی است. در اینجا چند دلیل وجود دارد که چرا باید لاستیک را برای پایه موتور خود انتخاب کنید:
بهترین دسته موتور لاستیک طبیعی است
- 1- قابلیت ساخت در اندازه و شکل های مختلف
- 2- جذب عالی لرزش و صدا
- 3- طول عمر طولانی
- 4- تعادل عالی بین جذب انرژی و پایداری موتور را فراهم می کند
- 5- توانایی عملکرد در شرایط سخت و مقاومت در برابر اکسیژن، آب، روغن و سایر مایعات و عناصر
به دلایلی که در بالا عنوان شد لاستیک طبیعی پرمصرف ترین و رایج ترین ماده برای استفاده در دسته موتور است زیرا بهترین ماده برای انعطاف پذیری یا توانایی بازگشت به شکل اولیه خود است. توانایی بازگشت به شکل اولیه و عدم تغییر شکل (در طی فشرده سازی) یک ویژگی مهم است. اما آیا لاستیک همیشه بهترین انتخاب است؟ بهترین ماده با توجه به سیالات و شرایط محیطی که دسته موتور در معرض آن قرار می گیرد تعیین می شود. به عنوان مثال، اگر پایه در تماس دائمی با روغن یا سوخت باشد، نئوپرن انتخاب بهتری خواهد بود. قرار گرفتن مداوم در معرض نور خورشید یا UV؟ در این هنگام EPDM بهترین گزینه است. آیا موتور باید در گرمای شدید یا دمای بسیار پایین کار کند؟ سیلیکون چیزی است که خودروی شما نیاز دارد و به صورت کلی بسته به محیط ماده مورد استفاده متفاوت خواهد بود.
دسته موتور چه انواعی دارد؟
بسته به جایگاه قرار گیری این قطعه در خودرو و محیط مورد استفاده خودرو میتوان از انواع مختلف دسته موتور استفاده کرد. از این قطعه میتواند در چپ و راست و ضمنا بالا و پایین موتور استفاده کرد تا بهترین عملکرد را از خود نشان دهد. انواع مختلفی از دسته موتور در شرکت‌های تولیدی قطعات ماشین تولید و عرضه می‌شود اما اصلی‌ترین و پرمصرف‌ترین نوع آنها به هیدرولیکی و لاستیکی و فلزی و فنری تقسیم می‌شود.
دسته موتور هیدرولیکی:
این دسته موتور دارای قسمت‌هایی شامل دولایه فنر، یک قسمت لاستیکی و یک قسمت سیال است. این ترکیب دولایه فنر و یک قسمت لاستیکی و سیال هیدرولیک روغنی باعث می‌شود که دسته موتور هیدرولیکی ضربات وارده را به‌خوبی جذب، دفع و کنترل کند. درواقع دولایه فنر به‌کاررفته در این دسته موتور در کاهش ارتعاشات بسیار مؤثر است. دسته موتور هیدرولیکی از انواع دیگر گران‌تر و البته کاربردی‌تر است.
دسته موتور لاستیکی:
جنس این دسته موتور پلاستیکی است که قابلیت انعطاف مناسبی دارد و این انعطاف در جذب و کنترل ارتعاشات و لرزش‌ها مؤثر است. سمت لاستیکی به‌کاررفته در دسته موتور بین دو صفحه فلزی از جنس آهن و چدن قرار گرفته است. در مورد کیفیت دسته موتور لاستیکی باید بگوییم که آنها از دوام و عمر مفید بالایی برخوردار هستند و قیمت مناسب‌تری نیز نسبت به سایر دسته‌موتورها دارند. دسته‌موتورهای لاستیکی در ابعاد و اندازه‌های مختلف تولید می‌شوند.
دسته‌موتورهای فلزی:
نحوه اجرای این دسته‌موتورها به این طریق است که موتور را با استفاده از پیچ اتصالات صلب و جوشکاری به شاسی و بدنه متصل می‌کنند. استفاده از دسته‌موتورهای صلب برای موتورهای سبک مناسب‌تر است. از معایب دسته‌موتورهای صلب و فلزی این است که توانایی کنترل و مهار لرزش‌ها و تکان‌های موتور را ندارد. لرزش موتور در دورهای بالاتر باعث خرابی در این دسته‌موتورها می‌شود.
دسته‌موتورهای فنری:
این دسته‌موتورها از پلاستیک و پلیورتان ساخته شده‌اند. از مزایای استفاده از آنها این است که نسبت به پلاستیک عمر بیشتری دارند و توانایی کنترل و مهار لرزش‌های موتور را تا حد زیادی نیز دارا هستند. با استفاده از این نوع دسته موتور کمترین لرزش‌ها و تکان‌ها در موتور ایجاد می‌شود و نیز باعث می‌شود که از سواری بسیار راحت و نرم‌تر باشد. دسته‌موتورهای فنری در موتورهای بزرگ و یا سیستم‌هایی که ارتعاشات و لرزش‌ها بیشتر هستند کاملاً کاربردی است. تعداد مورد استفاده دسته موتور در خودرو باتوجه‌به نوع ماشین متفاوت است. مثلاً در ماشین‌های دیفرانسیل جلو که موتور ماشین در عرض شاسی جای گرفته است از سه دسته موتور استفاده می‌شود؛ دودسته در پایین و یک‌دست در بالا قرار می‌گیرد دست موتورهایی که در پایین قرار دارند معمولاً پلاستیکی هستند. دسته‌موتورهای بکار رفته در طرفین میتواند از نوع پلاستیکی و یا هیدرولیکی باشند.
انواع دسته موتور
در ماشین‌هایی با موتورهای طولی نیز از دودسته موتور استفاده می‌شود. همچنین در ماشین‌هایی که دارای موتورهای عرضی هستند از دسته‌موتورهای هیدرولیکی استفاده می‌شود. به‌طورکلی میتوان گفت تعداد موردنیاز دسته موتور جایگاه قرارگرفتن آنها و نوع آنها ی عنی هیدرولیکی و پلاستیکی بودن بستگی دارد به نوع ماشین و موتور ماشین که این موضوع در ماشین‌های مختلف متفاوت است.
زمان تعویض دسته موتور
زمان تعویض دسته موتور و علائم خرابی آن از رایج‌ترین نشانه‌های خرابی دسته موتور زیادشدن تکان‌های موتور و لرزش در کابین است صداهایی مثل تکان خوردن موتور وقتی‌که آن را خاموش و روشن می‌کنید نیز ممکن است از نشانه‌های خرابی دسته موتور و نیاز به تعویض آن باشد اما قبل از بازکردن دسته موتور از جای خود به‌طورکلی در هر ۵۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر حرکت ماشین نیاز است که دسته موتور تعویض شود چون در اغلب موارد قسمت پلاستیکی آن پاره‌شده و آسیب‌دیده است. قبل از بازکردن دسته موتور از جای خود مطمئن شوید که این نشانه‌ها ناشی از خرابی دسته موتور است و نه قطعات دیگر ماشین و سپس اقدام به تعویض کنید.
علائم خرابی دسته موتور چیست؟
یکی از نکاتی که در هنگام برخورد با دسته موتور باید مد نظر قرار داشت این است که معمولا در درون خودروها قطعه دیگری برای نگه داشتن گیربکس در جای خود استفاده می شود که دسته گیربکس نام دارد. از آنجایی که موتور و گیربکس خودرو نزدیک یکدیگر قرار دارند خرابی یا پارگی هر کدام می تواند بر عملکرد دیگری تاثیرگذار باشد. خرابی در دسته موتورهای لاستیکی معمولا با بروز نشانه های پارگی در خود قطعه قابل شناسایی است و علاوه بر آن نوع کارکرد موتور و افزایش لرزش آن می تواند نشان دهنده بروز ایراد در این قطعه باشد. همچنین در صورت خرابی دسته موتورهای روغنی نیز همانند دسته موتورهای لاستیکی کارکرد موتور متفاوت شده و ارتعاشات ناشی از عملکرد آن و لرزش های جاده به کابین خودرو راه پیدا خواهند کرد.
علاوه بر این بروز نشتی روغن در دسته موتورهای هیدرولیکی نیز از علائم خرابی آنهاست. نباید فراموش کرد که در صورت خرابی دسته موتور بیشترین میزان لرزش در اطراف موتور خواهد بود. از دیگر نشانه های خرابی دسته موتور ایجاد سر و صدا مخصوصا در زمان عبور از ناهمواری‌ها است. همچنین در صورت آسیب دیدن دسته گیربکس ممکن است راننده لرزش ایجاد شده را مستقیما در پدال کلاچ خودرو حس کند. ضمنا وجود ایراد در این قسمت می تواند باعث بر هم زدن تنظیمات کلاچ یا تکان خوردن دسته دنده شود.
آشنایی با خرابی دسته موتور
با توجه به اینکه اکثر خودروهای امروزی که در بازار ایران مورد استفاده قرار می گیرند از نوع موتور و محور متحرک جلو هستند خرابی یک دسته موتور می تواند به بقیه دسته موتورها نیز آسیب وارد کند. در این خودروها خرابی دسته موتور بالا موجب چرخش گشتاوری بیش از حد موتور و تشدید تکانه‌های شدید به هنگام نیم کلاچ و یا تعویض دنده در نمونه های اتوماتیک بین دنده‌های جلو و عقب شود که در صورت عدم رسیدگی در دراز مدت و تحت فشار زیاد عبور پر سرعت از دست‌اندازها و یا شتابگیری های ناگهانی میتواند به سرعت موجب خرابی چهارشاخ پولوس ها شود و هزینه بیشتری را به جیب مالک تحمیل کند.
با توجه به موارد ذکر شده بهتر است به صورت دوره ای وضعیت سلامت دسته موتورهای خودرو را بررسی کنید تا در صورت وجود هرگونه ایرادی به خودرو بتوانید نسبت به تغییر آن اقدام کنید. البته دسته موتورها معمولا طوری ساخته می شوند که مدت زیادی کار کنند و حتی در صورت خرابی نیز می توانند تا حدی وظایف محوله خود را انجام دهند.
عوامل موثر در ماندگاری دسته موتور
نوع رانندگی با خودرو و میزان همواری یا نا همواری مسیر نیز در عمر دسته موتور تاثیرگذار است. رانندگی پر گاز و انجام تیک آف در رانندگی به دلیل ایجاد فشار مضاعف به موتور و دسته موتور نقش مهمی در کاهش عمر این قطعه یا آسیب دیدن آن دارند. همچنین رانندگی در مسیرهای ناهموار، سنگلاخی یا کوهستانی نیز با توجه به افزایش میزان ارتعاشات مسیر نقش مخربی بر صحت دسته موتورها دارند. همچنین در صورت اینکه هر کدام از قطعات جلوبندی خودرو مانند طبق، پلوس و … عملکرد خود را به خوبی انجام ندهند می توانند ارتعاشات ایجاد شده را به دسته موتور انتقال داده و به آن آسیب وارد کنند. به طور خلاصه میتوان گفت دسته موتور وظیفه نگهداری موتور و اتصال آن به شاسی و بدنه و ضمنا حفظ تعادل و ایجاد یک تکیه‌گاه برای موتور و جلوگیری از تکان‌های شدید آن را برعهده دارد. انواع مختلفی دسته موتور در جنس‌ها و سایزهای مختلف تولید می‌شوند که پرکاربردترین آنان هیدرولیکی و پلاستیکی است که در این مقاله سعی کردیم هرکدام را با جزئیات به شما معرفی کنیم. در صورت نیاز به تعویض دسته موتور پیش از ایجاد خسارت بیشتر نسبت به تعویض آن حتماً اقدام کنید.
