انواع باتری اتومبیل
اصولاً دو نوع باتری اتومبیل وجود دارد: باتری‌های اسیدی و باتری‌های اتمی. باتری‌های اسیدی از صفحه‌های فلزی و محلول الکترولیت (همان آب باتری) تشکیل شده که ترکیبی از اسیدسولفوریک و آب مقطر است. میزان این محلول تحت شرایطی تغییر می‌کند.
باتری‌های اتمی (یا خشک) نیز دارای صفحه‌های فلزی و الکترولیت اسیدی هستند با این تفاوت که میزان الکترولیت آنها کاهش یا افزایش نمی‌یابد.
در کشور ما به دلیل شرایط اقلیمی و اقتصادی غالباً از باتری‌های اسیدی استفاده می‌شود.
ساختار و نحوۀ عملکرد باتری های اسیدی
این باتری‌ها از شش صفحۀ سربی تشکیل شده‌اند که یک درمیان، بار الکتریکی مثبت و منفی دارند. بین این صفحات، با الکترولیت پر شده و کل این تشکیلات داخل محفظه‌ای به نام جعبۀ باتری قرار دارد. چیزی شبیه به شکل زیر:
برق اتومبیل ازطریق یک واکنش الکتروشیمیایی که در جعبۀ باتری اتفاق می‌افتد تولید می‌شود. در اثر این واکنش، دو گاز اکسیژن و هیدروژن آزاد می‌شوند که ترکیب شان با یکدیگر، آب را به وجود می‌آورد. اما در مواقعی، هیدروژن زیاد ازحد آزاد می‌شود؛ و همان طور که می دانید هیدروژن به شدت اشتعال پذیر است. بله! علت اصلی ترکیدن باتری اتومبیل همین است: هیدروژن اضافی.
دربارۀ میزان اشتعال پذیری هیدروژن، همین بس که به‌عنوان سوخت موشک استفاده می‌شود. هیدروژن اضافی، آن‌قدر حساس است که با یک جرقه یا گرمای اندک (حتی شعلۀ سیگار) مشتعل می‌شود. البته انفجار باتری اتومبیل در ابعاد پرتاب موشک نیست، اما در نوع خودش انفجار مهیبی به‌حساب می‌آید!
دلایل آزاد شدن هیدروژن اضافی و ترکیدن باتری اتومبیل
تولید هیدروژن اضافی، علل گوناگونی دارد؛ که در اینجا چند مورد از رایج ترین‌ها را مرور می کنیم. برخی از این دلایل تاحدی قابل کنترل اند و برخی دیگر اساساً تحت اختیار ما نیستند.
شارژ بیش‌ازحد:
این اتفاق زمانی رخ میدهد که سیستم شارژ باتری اتومبیل معیوب باشد. در این حالت، هم سطح الکترولیت بالاتر از نرمال می‌آید، هم هیدروژن اضافی آزاد می‌شود. حالا یک جرقۀ کوچک یا گرمای اضافی، کافی ست تا باتری منفجر شود.
اتصال کوتاه:
از دیگر عوارض معیوب بودن سیستم شارژ، ایجاد اتصال کوتاه بین صفحات سربی ست. همان طور که در شماتیک دیدیم، فاصلۀ بین صفحات سربی مثبت و منفی، با آب باتری پر می‌شود. اما علاوه براین چند شبکۀ توری هم بین صفحات قرار می گیرند تا از اتصال کوتاه بین صفحات جلوگیری کنند.
معیوب بودن سیستم شارژ، باعث خرابی این شبکۀ توری و درنتیجه ایجاد اتصال کوتاه بین قطب‌های مثبت و منفی داخل باتری می شود. در این حالت، دیگر نیازی به آزاد شدن هیدروژن اضافی هم نیست! اتصال کوتاه، به خودی خود منجر به ترکیدن باتری اتومبیل می‌شود.
انسداد دریچه های تخلیۀ هیدروژن:
برای هر باتری، دریچه هایی تعبیه شده تا به تخلیۀ هیدروژن های اضافی کمک کنند. کافی ست به هردلیل، این دریچه ها مسدود شوند. این گرفتگی، باعث جمع شدن هیدروژن اضافی داخل باتری، و انفجار آن می‌شود.
کاهش آب باتری:
پایین آمدن سطح الکترولیت، باعث می شود قسمت های بالایی صفحات سربی در معرض هوا قرار بگیرند و احتمالاً تاب بردارند. این تغییرشکل صفحات، می‌تواند منجر به چسبیدن قطب‌های مثبت و منفی به یک دیگر و اتصال کوتاه شود.
گرم شدن هوا:
همان طور که گفتیم هیدروژن به شدت اشتعال پذیر است و هرگونه تحریک گرمایی، می‌تواند باعث انفجارش شود. یکی از این موارد، گرم شدن هواست. البته نگران نباشید! تا زمانی که شعله یا جرقه ای در اطراف نباشد، باتری خود به خود نمی ترکد.
پایان عمر باتری:
راننده هرقدر هم حرفه ای باشد و از اتومبیل به خوبی نگهداری کند، در برابر عمر مفید باتری دستش بسته است! باتری هم مثل تمام اجزا و قطعات اتومبیل، عمری دارد و پس از اتمامش باید تعویض شود.
ازجمله عوارض اتمام عمر باتری، کاهش سطح الکترولیت است (که درباره‌اش صحبت کردیم). علاوه بر این با گذشت عمر باتری، شبکۀ توری داخل آن دچار خوردگی و پوسیدگی می‌شود و درنتیجه احتمال اتصال کوتاه بالا می رود.
معیوب بودن از کارخانه:
متأسفانه گاهی اوقات، باتری اتومبیل از ابتدا و آن طور که در کارخانه تولید شده معیوب است. این هم از آن مواردی ست که راننده هیچ تقصیری در آن ندارد!
راه‌های جلوگیری از ترکیدن باتری اتومبیل
چه برای علت هایی که نمی توان جلویشان را گرفت (مانند گرم شدن هوا، یا ایجاد شعله‌های ناخواسته)، چه برای آنها که می‌توان کنترل کرد، بهترین راه برای جلوگیری از ترکیدن باتری اتومبیل، چکاپ‌های منظم، مراجعه به نمایندگی های معتبر و رسیدگی دائم به اتومبیل زیر نظر متخصصان خبره است.
حتماً از خبره بودن و معتبربودن تعمیرکار اتومبیل تان مطمئن باشید! علی الخصوص در این مورد خاص! چون یکی از علت‌های ترکیدن باتری این است که برخی تعمیرکاران نابلد و کم تخصص، با انجام اشتباه تست باتری، باعث ایجاد اتصال کوتاه و جرقه در باتری می‌شوند.
رعایت شرایط مناسب نگهداری هم می تواند خطر ترکیدن باتری اتومبیل را کاهش دهد. برای مثال خوب است بدانید تمیزکردن و زدودن گردوخاک از روی جعبۀ باتری اتصالاتش به پیش گیری از انفجار کمک می‌کند. چرا که کثیف بودن بدنۀ باتری و کابل‌ها، یکی از دلایل ایجاد اتصال کوتاه است.
چک کردن آب باتری هم در جلوگیری از رسیدن به نقطۀ ترکیدن باتری اتومبیل مؤثر است؛ چون همان طور که گفتیم پایین آمدن سطح الکترولیت احتمال اتصال کوتاه را بالا می‌برد. هرچند راننده با رعایت یک‌سری نکات ایمنی می تواند این کار را انجام دهد، اما در این مورد هم بهتر است کار را به کاردان سپرد و از تعمیرکار متخصص و معتبر بهره جست.
جمع بندی
مهم ترین علت ترکیدن باتری اتومبیل، شعله ورشدن هیدروژن اضافی و یا اتصال کوتاه است. بهترین راه پیش گیری از آن، رسیدگی منظم و سرویس های دوره‌ای اتومبیل زیر نظر تعمیرکاران متخصص و معتبر، رعایت شرایط مناسب نگهداری و همین طور مشاوره با مستریدکی برای انتخاب، خرید و استفاده از باکیفیت ترین و مناسب ترین لوازم یدکی ست.
